قالی مشهد – قالییبافی مشهد – فرش مشهد – قیمت قالی مشهد – قیمت فرش مشهد – قیمت فرش دستباف مشهد – فرش دستبافت مشهد – خرید قالی مشهد – قالیچه مشهد – نقشه مشهد -طرح نقشه های قالی مشهد – قالی بافی مشهد – طرح قالی مشهد mashad carpet mashad rug – hand knotted rug – mashad handmade rug -mashad rug history- mashad wool rug- mashad rugs for sale – mashad rug prices- antique mashad rugs rug value- antique mashad rugs – mashad carpets – iran carpet – persian carpet -persian rug – persian rug – rugs-mashad persian rug – mashad oriental rug – mashad oriental carpet
قالی مشهد
خراسان شمالی, رضوی و جنوبی در حال حاضر با مساحتی در حدود 2/313337 کيلومتر تقريباً يک پنجم سطح کشور در شرق ايران قرار گرفته است. اين استان از شمال به کشورهای ترکمنستان و از مشرق به افغانستان و از جنوب به استانهای سيستان و بلوچستان و کرمان و از مغرب به استانهای يزد اصفهان، سمنان و مازندران محدود است شهرهای عمده استان خراسان شامل: مشهد، درگز، بجنورد، اسفراين، نيشابور، سبزوار، تربتحيدريه، تربتجام، کاشمر، فردوس، طبس، تايباد، سرخس، قاين و نهبندان می باشد. سابقه قاليبافی در خراسان:
با توجه به قراين و برخی اسناد موجود و تصاوير باقیمانده از نقاشیهای قرون 9 و 8 هجری تصاوير زيادی از انواع قالیها با نقوش متعدد اعم از هندسی و حتی نقوش لچک و ترنج و اسليمی ديده میشود. بدون شک قاليبافی در آن زمان جزو صناعات مهم شهر هرات بود که جزو خراسان به حساب میآمد.
قديمیترين قالی خراسان مربوط به 160 سال پيش(که قالیبافی مشهد دارای همين سابقه است) با ابعاد 4×3 متر با طرح زيبای اسليمی دوره صفوی میباشد ، متن آن قرمز لاکی و حاشيه ای به رنگ آبی دارد.
طرح رنگ و زمینه قالی در زمان صفویه
مهمترين مراکز قاليبافی:
مراکز مهم قاليبافی استان خراسان در حال حاضر عبارتند از:
خراسان رضوی، مشهد، نيشابور، سبزوار، کاشمر
خراسان شمالی: قوچان، شيروان، بجنورد
خراسان رضوی، تربت جام و تربت حيدريه، طبس، بيرجند، گنابادسابقه قاليبافی در مشهد:
مشهد مرکز استان خراسان و يکی از کانونهای قاليبافی ايران است. اين شهر به خاطر وجود آرامگاه هشتمين پيشوای شيعيان حضرت رضا دارای شهرت زيادی است. تعيين تاريخ دقيق برای شروع قاليبافی در مشهد امکان پذير نيست اما طبق نوشتهها و مدارک موجود، قديمیترين قالی موجود منسوب به اين شهر متعلق به دوره شاهعباس صفوی طی سالهای 1038 ـ 999 هجری قمری است. مراکز مهم قاليبافی در مشهد: طرقبه، شانديز، جاغرق، زشک و نوغنداست.
زمان صفويان مربوط به قرنهای 10 و 11 از اين دوران قالی های فراوان در موزهها و مجموعههای خصوصی وجود دارد نقشهايی كه به كار رفته بيشتر هراتی با رنك سرمهای لاكی سير و حاشيههای باريک به رنگ زرد روشن عمدتاً ريز بافت با ظاهری نرم و مخملی كه به احتمال زياد بافت مشهد است طرحهای اسليمی ، اسليمی ماری و گلهای شاه عباسی نيز در فرشهای مشهد هم اكنون معمول است.
دوره ديگر قالی بافی خراسان بويژه مشهد از هنگامی كه در نيمه قرن 13 بازرگانان تبريز برای صدور قالی به تلاش افتاده و پس از چندی در مشهد همانند تبريز اراك كرمان كاشان است كارگاههای قالی بافی بزرگ تاسيس كردند و به همين جهت امروز سبك بافت تركی و فارسی هر دو در مشهد رايج است. در گذشته فرشهای مشهد همانند فرشهای بيرجند (مود) چند چين يك پود بوده ولی در حال حاضر در مشهد هرچين دو پود می باشد متن قالی های مشهد بيشتر رنگهای لاكی سرمهای و گاهی كرم و عمدتاً تيره مینمايد رويهم رفته در مشهد و رنگها تنوع چندانی ندارد. حال آنكه زمانی كه چندان هم دور نيست استادكاران بزرگ در مشهد مانند مخمل باف و صابر و عمواوغلی و خامنه بودند كه نمونههای درخشانی خود به يادگار گذاشتند دقت و ظرافت بافت نقشهای ريز و زيبا رنگهای گياهی در ابعاد بزرگ پارچه از شاهكارهای آنان است. نمونههايی از كارهای عموداوغلی در كاخهای نياوران و س
عدآباد تهران وجود دارد كه در نوع خود واقعاً بی نظير است اين قالی ها اكثراً در رجشمار 120 در ابعاد بزرگ مربع با طرحهای اسليمی و شاه عباسی و خطايی به صورت ريز نقش متراكم در متن فرش وجود دارد به طوری كه بر اثر فشردگی نقشها متن اصلی فرش كمتر روئيت میشود و از آثار بسيار باارزش آن زمان است بخصوص كه زمينه اكثر فرشها رنگ قرمزدانه بوده كه در حال حاضر به ندرت مصرف میشود لاكی قرمز دانه به سرخ آبی میزند كه زيبايی خاصی داشته و در موزههای دنيا تعداد زيادی از آنها وجود دارد فرش كهنه تاريخ دار بسيار با ارزش است مثل فرش شيخ صفی كه تاريخ در آن بافته شده اين نوع بسيار باارزشند از ديگر مشخصههای فرش مشهد مجموعه قالی های آستان قدس رضوی است كه در آن می توان انواع قالی ها و قاليچههای ادوار مختلف را مربوط به مراكز قالی بافی ايران بويژه در صد سال اخير ديد و بررسي نمود اين قالی ها را بزرگان و توانگران و نيز زائران به آستانه حضرت امام رضا (ع) هديه كردند. برخی به صورت پرده بودند كه به آستانه درب ها آويخته می شده در ميان قالی های اين مجوعه بسياری دارای نوشته و تاريخ است غالباً هم نام اهداكننده در آن ديده میشود و اين امتياز پراجری است زيرا تاريخ بافت قالی به خوبی مشخص میشود.
قالی مشهد در زمان صفویه در موزه وین اتریش
قالی اين چكيده هنر ايرانی و سرآمد صنايع دستی جهان يكی از نشانههای ذوق و سليقه و شكيبايی و پويايی انديشه ايرانيان است كه با طرح و نقش و رنگ بندی سحرآميز خود قرنهاست بر بلندای موزههای بزرگ دنيا می درخشد و پيام آور فرهنگ تمدن و تبلور تفكر ايرانی به همه جهانيان است. گنجينه فرش در تاريخ 18/4/77 توسط مقام منيع توليت عظمای آستان قدس رضوی افتتاح و از 29/4/77 به منظور بازديد عموم علاقمندان مشتاقان ، هنرمندان ، هنر دوستان و بافندگان در جوار بارگاه ملكوتی ثامن الائمه (ع) گشوده شد.
اين گنجينه در دو طبقه با زيربنای 970 مترمربع كه فضای نمايشی هر طبقه 400 مترمربع است. از بزرگترين مجموعههای فرش ايران به شمار می رود كه در حال حاضر مشتمل بر 57 تخته قالی قاليچه ، انواع، سوزن دوزی های گلابتون، قلاب دوزی، ده يك دوزی، معرق دوزی از دوره صفويه تاكنون در معرض بازديد عموم قرار داده است.
در اين مجموعه از مراكز مهم بافت چون اصفهان، كاشان ، تبريز، مشهد، درخش كرمان ، سنندج و … با نقشههای واگيرهای سراسری، 2/1 و 4/1 نمونههايی به نمايش گذاشته ش
ده از مهمترين و معروفترين طرحهای موجود میتوان به طرحهای محرابی (درختی ، گلدانی، باغی ، قنديلی و دورنما) لچك ترنج، افشان- افشان ترنج، افشان بندی ، افشان شاه عباسی، ريزه ماهی ، ماهی درهم ، شكارگاه، بته (بته جقه، بته قباد خانی، تصويری اشاره نمود كه به صورت پردهای ، دوروبافی ، برجسته يا محفور بافی مي باشد. اغلب آثار اين مجموعه از اساتيد بنام و هنر دوست چون استاد عمواوغلی، بيوك تبريزی ، محمد نقاش مشهدی، محمد كرمانی، محمدامين كرمانی و ارجمند كرانی حاج يدا… . قاليهای دوره صفوی مهمترين و نفيس ترين قاليهای اين مجموعه هستند كه با طرحهای موزون و رنگمايههای بسيار بديع و زيبای خود جلوه خاصی به گنجينه بخشيده اند، به طوريكه هر بينندهای را مجذوب خويش مینمايند.
قديمی ترين قاليهای گنجينه قاليهای هندی مغولی مربوط به دوره صفويه است كه از نظر ظرافت و لطافت بسيار چشمگير و حائز اهميت هستند. تار و پود پنبه و پرز آن از نوعی پشم مخصوص به نام بزتبتی است كه مرغوبترين پشم می باشد. رنگهای آن همه گياهی و رنگ قرمز آن از حشرهای به نام لاك يا قرمزدانه تهيه شده است. اين قاليها منحصر به فرد و جزء معدود قاليهای نفيس جهان به شمار می رود كه در زمان جهانگير يكی از سلاطين سلسله مغولی هند دركارگاهی وابسته به لاهور بافته شده و به سلاطين صفويه اهدا گرديده است. اين قاليها اهدايی شاه عباس يا شاه طهماسب صفوی به آستان قدس رضوی است بافندگان اين قاليها ايرانی بوده اند. متاسفانه اين قاليها در برههای از زمان قطعه قطعه شده و بعداً به صورت ناجوری كنار هم دوخته شده اند بزرگترين قالی مجموعه با مساحت 46 مترمربع، طرح و نقش گلدانی بندی ،به صورت واگيرهای ، 750 -800 سانتيمتر، با گروه نامتقارن هم اينك در گنجينه فرش قرار گرفته است.
تاريخ فرش بافي مشهد :
بررسی تاريخ قالی بافی مشهد تا حدودی توام با مشكل است بنابر نوشته ها و مدارك موجود قديمی ترين قالی در اين شهر منسوب به دوره شاه عباس كبير 996 تا 1538 ه. ق است كه به دستور او جهت مقبرهها بافته شد ولی بعد از آن تا اوايل قاجار هيچ نوع فعاليت گستردهای از قالی بافی در دست نيست همان زمان كه بازرگانان تبريزی برای گسترش صادرات قالی دست به تاسيس كارگاههای متمركز در برخی شهر از جمله در مشهد زدند. استاد عبدلامحمد عمواوغلی
محمد كهنويی اهل كهنوی آذربايجان، روستايی مابين اسكو و كندوان با اشتغال در حرفه نساجی و ابريشم بافی و تجارت از توليدكنندگان صاحب نام تبريزی بود.
در سال 1250 ه. ق وارد مشهد شد و ضمن تغيير شهرت خود از كهنمويی به عمو اوغلی حرفه نساجی را رها كرد و به كار توليد و بافت قالی روی آورد محمد اوغلی صاحب دو پسر به نامهای عبدالمحمد و عليجان شد كه هر دو فرزند او نيز در امر توليد قالی در مشهد به فعاليت پرداختند.
استاد عبدالحميد عمواوغلی در كنار بزرگان توليد و طراحی قالی ايران از چهرههای انگشت شمار است كه به هنر قالی بافی ارزش و اعتلای ويژهای بخشيد وی به همراه برادرش در كارگاههای متعدد قاليبافی به كار پرداخت
قالی آنتیک مشهد
بيشتر كارگاههای او در روستاهای محمودآباد (شش كيلومتری مشهد) – طرقبه (از ييلاقات مشهد) درخش و شانديز قرار داشت. استادعبدالمحمد عمواوغلی در تهيه نقشههای منحصر به فرد و رنگ آميزی مواد مورد استفاده در قالی بافی تبحر خاصی داشت. طراحانی نظير عبدالكريم اهل كرمان و استاد عبدالحميد صنعت نگار به روی اين قالی ها طرحهای بديلی را نقش كرده اند.
عبدالحميد صنعت نگار در سال 1287 در كرمان متولد شد و در 12 سالگی پس از عزيمت به مشهد همراه پدرش به طرح و نقشه كشی قالی ها مشغول شد. عبدالحميد صنعت نگار درباره عمواوغلی می گويد: او مرد سادهای بود و به قالی بافی عشق سرشار داشت ولی ثروت زيادی نداشت.
غالب اوقات نيز نقشههای دلخواه را از جمله نقشههای سروناز و لچك ترنجی را سفارش می داد بعد از برچيده شدن كمپانی های خارجی بود كه تواناييهای برادران عمواوغلی بر روي قالی ها شكل واقعی گرفت.
از آنجايی كه بيشتر قالی های عمواوغلی سفارشی بود از طرحهايی كه در دو كتاب قطع بزرگ، كه گويا از انگلستان برايش فرستاده بودند و در آنها تصاوير و نقشههای فراوانی از قاليهای قديم ايرانی از زمان صفويه و قبل از آن و همچنين تصاويری از قالی های موزه ای خارج از ايران وجود داشت الگوبرداری می كرد ونيز خود با تجربههايی كه در طول ساليان بدست آورده بود دخل و تصرفاتی در اين طرحها صورت می داد در مورد رنگرزی و استفاده از رنگهای گياهی كمتر كسی را می توان هم طراز او يافت مواد رنگرزی استاد معمولاً قرمزدانه ، نيل پرطاووسی ، برگ مو وپوست گردو بود كه بنابر ميزان استفاده رنگ مورد نظر تهيه می كرد تا در زمان بافت از دو رنگی و رگه دار شدن قالی جلوگيری شود.
رجشمار قالی های عمواوغلی بين 40 رج تا 150 رج متغير بود و اكثر قالی ها داراي حاشيههای طولی و عرضی كه گليم بافی به صورت سراسر و متصل بافته می شد. آخرين بافته وی نيز دو قطعه قالی 40 متری 40.10 بود كه هم اكنون در كاخ مرمر و سعدآباد نگهداری میشود و رنگ اين قالی ها كرم و نقشه آنها افشان است كه با استادكاری عباسقلی صابر تهيه گرديده است.
شاهكارهای قالی عمواوغلی :
در سال 1314 برای باشگاه افسران يك قالی با طراحی همانند قالی شيخ صفی اردبيل به اندازه 628.407 سانتی متر بافته شد.
در حدود سالهای 1313 تا 1315 قالی شكارگاه با مساحت 86 متر كه يكی ديگر از قالی های نفيس عمواوغلی به شمار می رود.
قالی نقشه گلدانی كه (كپی برداری از قالی معروف گلدانی در موزه هنر و صنعت وين در اتريش) هم اكنون در مجموعه قاليی های قديمی شركت سهامی قالی ايران نگهداری میشود.
از ديگر شاهكارهای وی قالی معروف به كوزه كنانی كه استاد طراحی آن عبدالحميد صنعت نگار است. سيسيل ادواردز در كتاب معروف قالی ايران مینويسد: قالی كوزه كنانی در حقيقت نمونه شگفت آور و شاهكار هنر قالی بافيست كه حد اعلای مهارت و استادكاری را در اين حرفه نشان می دهد . در مدت 50 سال قاليهای نفيسی را در نقاط مختلف ايران و كشورهای مغرب زمين ديدهام ، ولي قالی های كه توسط عمواوغلی بافته شده در زمره نفيس ترين قاليهای نوبافت جهان است طرح متن و حواشی آن را بايد زيبايی مطلب و جوهر زيبايی خواند. نقشهای سروناز و يا نگارههای ماری به طور زيبايی جلوه گری می كنند كه هر بيننده ای را تحت تاثير قرار می دهد و چون ذره بين نداشتنم نتوانستم گره ها را به طور دقيق شمارش كنم.
بعد از فوت استاد عبدالمحمد عمواوغلی در سال 1316 شمسی، برادرش عليجان عمواوغلی بعد از هشت سال دوری از كار قاليبافی از تهران به مشهد آمد و تا مدتی كار برادر را با جديت دنبال كرد و سرانجام نيز در سال 1336 در سن 65 سالگی درگذشت.
چندسال پيش در مسابقات بين المللی نيويورك ، قالی عمو اوغلی در رتبه اول قرار گرفت و جايزه منتخب را از آن خود كرد.
قالی مشهد
رنگ و طرحهای مورد استفاده در قالی مشهد:
گلهای بزرگ شاهعباسی شبيه طرحهای اصيل هراتی، طرحهای افشان لچک و ترنج با حاشيههای کتيبهای ،انواع طرحهای گل فرنگ، طرح لچک و ترنج سعدی ( از طرحهای جنوب خراسان «بيرجند» است) نيز اخيراً در مشهد ديده میشود. رنگهای قرمز سير (قرمزدانه)، عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمهای و قهوهای از عمده رنگهای مورد استفاده در قالیهای امروز مشهد است.
(مشهد – عمو اوغلی)،(مشهد – عليخان- عمو اوغلی)
ويژگی بافت، دار و ابعاد قاليهای مشهد:
در قالی مشهد دو نوع بافت فارسی و ترکی باف ديده میشود. دارهای قالیبافی همگی از نوع عمودی و ثابت هستند. پشم به عنوان پرز قالی و نخ پنبه به عنوان تاروپود تنها مواد اوليه مورد مصرف میباشد در نمونههای قديمی و مشهور قالی مشهد استفاده از ابريشم نيز ديده میشود. ابعاد متداول قالی مشهد 6 متری، 12 متری، 15 متری و حتی ابعاد متغير ديده میشود.طراحان و توليدکنندگان قالی مشهد:
محمود عمواوغلی، عبدالمجيد عمواوغلی، عليخان عمواوغلی، محمد ابراهيم مخملباف، حاج علي آقا خامنهای، عباسقلی صابر، حاج غلامرضا اخوان نساج، حاج علي مدد، شيخ پورنگی، حاج عبدل مومنی، خليل خديوی، حيدر حيدرپورکافی، کاظم ششکلانی، قاضی خانی، محمد مهدی مخلباف و محمد رضا مخملباف از توليد کنندگان قالی مشهد هستند.
از طراحان معروف عليپور، ميرزاحسن زرين کلک، ميرزا حسن طرحچی، عبدااحميد صنعتکار، حاج سيد مهدی جواهر قلم، حاج سيد مهدی يزدی و محمد حسين فخرالواعظين مهدوی را ميتوان نام برد که از قديم تا به امروز در کار طراحی مشغول میباشند.سابقه قاليبافی در بيرجند:
بيرجند از شهرستانهای جنوب شرقی خراسان و دومين کانون مهم قاليبافی خراسان پس از مشهد ميباشد.
براساس مطالعات انجام شده میتوان سابقهای حداقل 200 ساله برای قالی بيرجند در نظر گرفت. درخش و مود قديمیترين و مشهورترين مناطق قاليبافی حومه بيرجند ميباشند.
درخش سومين کانون مهم بافندگی در خراسان است. از ديگر مراکز مهم قاليبافی در بيرجند: چاج آسيابان، مك ، موز خاص، کوشکک، دره عباس، دژنوک، سرچاه، فصلآباد، تكاب، نوفرست، میباشند.
طرحها و رنگهای مورد استفاده در قاليهای بيرجند:
انواع طرحهای ماهی درهم سبكهای لچك و ترنج و سرتاسری و طرح بته اميری و لچك ترنج سعدی . همچنين استفاده از يك ترنج بزرگ و گاهی نقوش پرندگان با نگارهای از بته در قالی های بافت درخش.عمده رنگهای به كار رفته در قالیهای بيرجندعبارتند از :لاکی سیر و روشن،كرم ،نخودی ، سرمه ای
خراسان شمالی, رضوی و جنوبی در حال حاضر با مساحتی در حدود 2/313337 کيلومتر تقريباً يک پنجم سطح کشور در شرق ايران قرار گرفته است. اين استان از شمال به کشورهای ترکمنستان و از مشرق به افغانستان و از جنوب به استانهای سيستان و بلوچستان و کرمان و از مغرب به استانهای يزد اصفهان، سمنان و مازندران محدود است شهرهای عمده استان خراسان شامل: مشهد، درگز، بجنورد، اسفراين، نيشابور، سبزوار، تربتحيدريه، تربتجام، کاشمر، فردوس، طبس، تايباد، سرخس، قاين و نهبندان می باشد. سابقه قاليبافی در خراسان:
با توجه به قراين و برخی اسناد موجود و تصاوير باقیمانده از نقاشیهای قرون 9 و 8 هجری تصاوير زيادی از انواع قالیها با نقوش متعدد اعم از هندسی و حتی نقوش لچک و ترنج و اسليمی ديده میشود. بدون شک قاليبافی در آن زمان جزو صناعات مهم شهر هرات بود که جزو خراسان به حساب میآمد.
قديمیترين قالی خراسان مربوط به 160 سال پيش(که قالیبافی مشهد دارای همين سابقه است) با ابعاد 4×3 متر با طرح زيبای اسليمی دوره صفوی میباشد ، متن آن قرمز لاکی و حاشيه ای به رنگ آبی دارد.
طرح رنگ و زمینه قالی در زمان صفویه
مهمترين مراکز قاليبافی:
مراکز مهم قاليبافی استان خراسان در حال حاضر عبارتند از:
خراسان رضوی، مشهد، نيشابور، سبزوار، کاشمر
خراسان شمالی: قوچان، شيروان، بجنورد
خراسان رضوی، تربت جام و تربت حيدريه، طبس، بيرجند، گنابادسابقه قاليبافی در مشهد:
مشهد مرکز استان خراسان و يکی از کانونهای قاليبافی ايران است. اين شهر به خاطر وجود آرامگاه هشتمين پيشوای شيعيان حضرت رضا دارای شهرت زيادی است. تعيين تاريخ دقيق برای شروع قاليبافی در مشهد امکان پذير نيست اما طبق نوشتهها و مدارک موجود، قديمیترين قالی موجود منسوب به اين شهر متعلق به دوره شاهعباس صفوی طی سالهای 1038 ـ 999 هجری قمری است. مراکز مهم قاليبافی در مشهد: طرقبه، شانديز، جاغرق، زشک و نوغنداست.
زمان صفويان مربوط به قرنهای 10 و 11 از اين دوران قالی های فراوان در موزهها و مجموعههای خصوصی وجود دارد نقشهايی كه به كار رفته بيشتر هراتی با رنك سرمهای لاكی سير و حاشيههای باريک به رنگ زرد روشن عمدتاً ريز بافت با ظاهری نرم و مخملی كه به احتمال زياد بافت مشهد است طرحهای اسليمی ، اسليمی ماری و گلهای شاه عباسی نيز در فرشهای مشهد هم اكنون معمول است.
دوره ديگر قالی بافی خراسان بويژه مشهد از هنگامی كه در نيمه قرن 13 بازرگانان تبريز برای صدور قالی به تلاش افتاده و پس از چندی در مشهد همانند تبريز اراك كرمان كاشان است كارگاههای قالی بافی بزرگ تاسيس كردند و به همين جهت امروز سبك بافت تركی و فارسی هر دو در مشهد رايج است. در گذشته فرشهای مشهد همانند فرشهای بيرجند (مود) چند چين يك پود بوده ولی در حال حاضر در مشهد هرچين دو پود می باشد متن قالی های مشهد بيشتر رنگهای لاكی سرمهای و گاهی كرم و عمدتاً تيره مینمايد رويهم رفته در مشهد و رنگها تنوع چندانی ندارد. حال آنكه زمانی كه چندان هم دور نيست استادكاران بزرگ در مشهد مانند مخمل باف و صابر و عمواوغلی و خامنه بودند كه نمونههای درخشانی خود به يادگار گذاشتند دقت و ظرافت بافت نقشهای ريز و زيبا رنگهای گياهی در ابعاد بزرگ پارچه از شاهكارهای آنان است. نمونههايی از كارهای عموداوغلی در كاخهای نياوران و سعدآباد تهران وجود دارد كه در نوع خود واقعاً بی نظير است اين قالی ها اكثراً در رجشمار 120 در ابعاد بزرگ مربع با طرحهای اسليمی و شاه عباسی و خطايی به صورت ريز نقش متراكم در متن فرش وجود دارد به طوری كه بر اثر فشردگی نقشها متن اصلی فرش كمتر روئيت میشود و از آثار بسيار باارزش آن زمان است بخصوص كه زمينه اكثر فرشها رنگ قرمزدانه بوده كه در حال حاضر به ندرت مصرف میشود لاكی قرمز دانه به سرخ آبی میزند كه زيبايی خاصی داشته و در موزههای دنيا تعداد زيادی از آنها وجود دارد فرش كهنه تاريخ دار بسيار با ارزش است مثل فرش شيخ صفی كه تاريخ در آن بافته شده اين نوع بسيار باارزشند از ديگر مشخصههای فرش مشهد مجموعه قالی های آستان قدس رضوی است كه در آن می توان انواع قالی ها و قاليچههای ادوار مختلف را مربوط به مراكز قالی بافی ايران بويژه در صد سال اخير ديد و بررسي نمود اين قالی ها را بزرگان و توانگران و نيز زائران به آستانه حضرت امام رضا (ع) هديه كردند. برخی به صورت پرده بودند كه به آستانه درب ها آويخته می شده در ميان قالی های اين مجوعه بسياری دارای نوشته و تاريخ است غالباً هم نام اهداكننده در آن ديده میشود و اين امتياز پراجری است زيرا تاريخ بافت قالی به خوبی مشخص میشود.
قالی مشهد در زمان صفویه در موزه وین اتریش
قالی اين چكيده هنر ايرانی و سرآمد صنايع دستی جهان يكی از نشانههای ذوق و سليقه و شكيبايی و پويايی انديشه ايرانيان است كه با طرح و نقش و رنگ بندی سحرآميز خود قرنهاست بر بلندای موزههای بزرگ دنيا می درخشد و پيام آور فرهنگ تمدن و تبلور تفكر ايرانی به همه جهانيان است. گنجينه فرش در تاريخ 18/4/77 توسط مقام منيع توليت عظمای آستان قدس رضوی افتتاح و از 29/4/77 به منظور بازديد عموم علاقمندان مشتاقان ، هنرمندان ، هنر دوستان و بافندگان در جوار بارگاه ملكوتی ثامن الائمه (ع) گشوده شد.
اين گنجينه در دو طبقه با زيربنای 970 مترمربع كه فضای نمايشی هر طبقه 400 مترمربع است. از بزرگترين مجموعههای فرش ايران به شمار می رود كه در حال حاضر مشتمل بر 57 تخته قالی قاليچه ، انواع، سوزن دوزی های گلابتون، قلاب دوزی، ده يك دوزی، معرق دوزی از دوره صفويه تاكنون در معرض بازديد عموم قرار داده است.
در اين مجموعه از مراكز مهم بافت چون اصفهان، كاشان ، تبريز، مشهد، درخش كرمان ، سنندج و … با نقشههای واگيرهای سراسری، 2/1 و 4/1 نمونههايی به نمايش گذاشته شده از مهمترين و معروفترين طرحهای موجود میتوان به طرحهای محرابی (درختی ، گلدانی، باغی ، قنديلی و دورنما) لچك ترنج، افشان- افشان ترنج، افشان بندی ، افشان شاه عباسی، ريزه ماهی ، ماهی درهم ، شكارگاه، بته (بته جقه، بته قباد خانی، تصويری اشاره نمود كه به صورت پردهای ، دوروبافی ، برجسته يا محفور بافی مي باشد. اغلب آثار اين مجموعه از اساتيد بنام و هنر دوست چون استاد عمواوغلی، بيوك تبريزی ، محمد نقاش مشهدی، محمد كرمانی، محمدامين كرمانی و ارجمند كرانی حاج يدا… . قاليهای دوره صفوی مهمترين و نفيس ترين قاليهای اين مجموعه هستند كه با طرحهای موزون و رنگمايههای بسيار بديع و زيبای خود جلوه خاصی به گنجينه بخشيده اند، به طوريكه هر بينندهای را مجذوب خويش مینمايند.
قديمی ترين قاليهای گنجينه قاليهای هندی مغولی مربوط به دوره صفويه است كه از نظر ظرافت و لطافت بسيار چشمگير و حائز اهميت هستند. تار و پود پنبه و پرز آن از نوعی پشم مخصوص به نام بزتبتی است كه مرغوبترين پشم می باشد. رنگهای آن همه گياهی و رنگ قرمز آن از حشرهای به نام لاك يا قرمزدانه تهيه شده است. اين قاليها منحصر به فرد و جزء معدود قاليهای نفيس جهان به شمار می رود كه در زمان جهانگير يكی از سلاطين سلسله مغولی هند دركارگاهی وابسته به لاهور بافته شده و به سلاطين صفويه اهدا گرديده است. اين قاليها اهدايی شاه عباس يا شاه طهماسب صفوی به آستان قدس رضوی است بافندگان اين قاليها ايرانی بوده اند. متاسفانه اين قاليها در برههای از زمان قطعه قطعه شده و بعداً به صورت ناجوری كنار هم دوخته شده اند بزرگترين قالی مجموعه با مساحت 46 مترمربع، طرح و نقش گلدانی بندی ،به صورت واگيرهای ، 750 -800 سانتيمتر، با گروه نامتقارن هم اينك در گنجينه فرش قرار گرفته است.
تاريخ فرش بافي مشهد :
بررسی تاريخ قالی بافی مشهد تا حدودی توام با مشكل است بنابر نوشته ها و مدارك موجود قديمی ترين قالی در اين شهر منسوب به دوره شاه عباس كبير 996 تا 1538 ه. ق است كه به دستور او جهت مقبرهها بافته شد ولی بعد از آن تا اوايل قاجار هيچ نوع فعاليت گستردهای از قالی بافی در دست نيست همان زمان كه بازرگانان تبريزی برای گسترش صادرات قالی دست به تاسيس كارگاههای متمركز در برخی شهر از جمله در مشهد زدند. استاد عبدلامحمد عمواوغلی
محمد كهنويی اهل كهنوی آذربايجان، روستايی مابين اسكو و كندوان با اشتغال در حرفه نساجی و ابريشم بافی و تجارت از توليدكنندگان صاحب نام تبريزی بود.
در سال 1250 ه. ق وارد مشهد شد و ضمن تغيير شهرت خود از كهنمويی به عمو اوغلی حرفه نساجی را رها كرد و به كار توليد و بافت قالی روی آورد محمد اوغلی صاحب دو پسر به نامهای عبدالمحمد و عليجان شد كه هر دو فرزند او نيز در امر توليد قالی در مشهد به فعاليت پرداختند.
استاد عبدالحميد عمواوغلی در كنار بزرگان توليد و طراحی قالی ايران از چهرههای انگشت شمار است كه به هنر قالی بافی ارزش و اعتلای ويژهای بخشيد وی به همراه برادرش در كارگاههای متعدد قاليبافی به كار پرداخت
قالی آنتیک مشهد
بيشتر كارگاههای او در روستاهای محمودآباد (شش كيلومتری مشهد) – طرقبه (از ييلاقات مشهد) درخش و شانديز قرار داشت. استادعبدالمحمد عمواوغلی در تهيه نقشههای منحصر به فرد و رنگ آميزی مواد مورد استفاده در قالی بافی تبحر خاصی داشت. طراحانی نظير عبدالكريم اهل كرمان و استاد عبدالحميد صنعت نگار به روی اين قالی ها طرحهای بديلی را نقش كرده اند.
عبدالحميد صنعت نگار در سال 1287 در كرمان متولد شد و در 12 سالگی پس از عزيمت به مشهد همراه پدرش به طرح و نقشه كشی قالی ها مشغول شد. عبدالحميد صنعت نگار درباره عمواوغلی می گويد: او مرد سادهای بود و به قالی بافی عشق سرشار داشت ولی ثروت زيادی نداشت.
غالب اوقات نيز نقشههای دلخواه را از جمله نقشههای سروناز و لچك ترنجی را سفارش می داد بعد از برچيده شدن كمپانی های خارجی بود كه تواناييهای برادران عمواوغلی بر روي قالی ها شكل واقعی گرفت.
از آنجايی كه بيشتر قالی های عمواوغلی سفارشی بود از طرحهايی كه در دو كتاب قطع بزرگ، كه گويا از انگلستان برايش فرستاده بودند و در آنها تصاوير و نقشههای فراوانی از قاليهای قديم ايرانی از زمان صفويه و قبل از آن و همچنين تصاويری از قالی های موزه ای خارج از ايران وجود داشت الگوبرداری می كرد ونيز خود با تجربههايی كه در طول ساليان بدست آورده بود دخل و تصرفاتی در اين طرحها صورت می داد در مورد رنگرزی و استفاده از رنگهای گياهی كمتر كسی را می توان هم طراز او يافت مواد رنگرزی استاد معمولاً قرمزدانه ، نيل پرطاووسی ، برگ مو وپوست گردو بود كه بنابر ميزان استفاده رنگ مورد نظر تهيه می كرد تا در زمان بافت از دو رنگی و رگه دار شدن قالی جلوگيری شود.
رجشمار قالی های عمواوغلی بين 40 رج تا 150 رج متغير بود و اكثر قالی ها داراي حاشيههای طولی و عرضی كه گليم بافی به صورت سراسر و متصل بافته می شد. آخرين بافته وی نيز دو قطعه قالی 40 متری 40.10 بود كه هم اكنون در كاخ مرمر و سعدآباد نگهداری میشود و رنگ اين قالی ها كرم و نقشه آنها افشان است كه با استادكاری عباسقلی صابر تهيه گرديده است.
شاهكارهای قالی عمواوغلی :
در سال 1314 برای باشگاه افسران يك قالی با طراحی همانند قالی شيخ صفی اردبيل به اندازه 628.407 سانتی متر بافته شد.
در حدود سالهای 1313 تا 1315 قالی شكارگاه با مساحت 86 متر كه يكی ديگر از قالی های نفيس عمواوغلی به شمار می رود.
قالی نقشه گلدانی كه (كپی برداری از قالی معروف گلدانی در موزه هنر و صنعت وين در اتريش) هم اكنون در مجموعه قاليی های قديمی شركت سهامی قالی ايران نگهداری میشود.
از ديگر شاهكارهای وی قالی معروف به كوزه كنانی كه استاد طراحی آن عبدالحميد صنعت نگار است. سيسيل ادواردز در كتاب معروف قالی ايران مینويسد: قالی كوزه كنانی در حقيقت نمونه شگفت آور و شاهكار هنر قالی بافيست كه حد اعلای مهارت و استادكاری را در اين حرفه نشان می دهد . در مدت 50 سال قاليهای نفيسی را در نقاط مختلف ايران و كشورهای مغرب زمين ديدهام ، ولي قالی های كه توسط عمواوغلی بافته شده در زمره نفيس ترين قاليهای نوبافت جهان است طرح متن و حواشی آن را بايد زيبايی مطلب و جوهر زيبايی خواند. نقشهای سروناز و يا نگارههای ماری به طور زيبايی جلوه گری می كنند كه هر بيننده ای را تحت تاثير قرار می دهد و چون ذره بين نداشتنم نتوانستم گره ها را به طور دقيق شمارش كنم.
بعد از فوت استاد عبدالمحمد عمواوغلی در سال 1316 شمسی، برادرش عليجان عمواوغلی بعد از هشت سال دوری از كار قاليبافی از تهران به مشهد آمد و تا مدتی كار برادر را با جديت دنبال كرد و سرانجام نيز در سال 1336 در سن 65 سالگی درگذشت.
چندسال پيش در مسابقات بين المللی نيويورك ، قالی عمو اوغلی در رتبه اول قرار گرفت و جايزه منتخب را از آن خود كرد.
قالی مشهد
رنگ و طرحهای مورد استفاده در قالی مشهد:
گلهای بزرگ شاهعباسی شبيه طرحهای اصيل هراتی، طرحهای افشان لچک و ترنج با حاشيههای کتيبهای ،انواع طرحهای گل فرنگ، طرح لچک و ترنج سعدی ( از طرحهای جنوب خراسان «بيرجند» است) نيز اخيراً در مشهد ديده میشود. رنگهای قرمز سير (قرمزدانه)، عنابی، کرم، انواع سبز، آبی و سرمهای و قهوهای از عمده رنگهای مورد استفاده در قالیهای امروز مشهد است.
(مشهد – عمو اوغلی)،(مشهد – عليخان- عمو اوغلی)
ويژگی بافت، دار و ابعاد قاليهای مشهد:
در قالی مشهد دو نوع بافت فارسی و ترکی باف ديده میشود. دارهای قالیبافی همگی از نوع عمودی و ثابت هستند. پشم به عنوان پرز قالی و نخ پنبه به عنوان تاروپود تنها مواد اوليه مورد مصرف میباشد در نمونههای قديمی و مشهور قالی مشهد استفاده از ابريشم نيز ديده میشود. ابعاد متداول قالی مشهد 6 متری، 12 متری، 15 متری و حتی ابعاد متغير ديده میشود.طراحان و توليدکنندگان قالی مشهد:
محمود عمواوغلی، عبدالمجيد عمواوغلی، عليخان عمواوغلی، محمد ابراهيم مخملباف، حاج علي آقا خامنهای، عباسقلی صابر، حاج غلامرضا اخوان نساج، حاج علي مدد، شيخ پورنگی، حاج عبدل مومنی، خليل خديوی، حيدر حيدرپورکافی، کاظم ششکلانی، قاضی خانی، محمد مهدی مخلباف و محمد رضا مخملباف از توليد کنندگان قالی مشهد هستند.
از طراحان معروف عليپور، ميرزاحسن زرين کلک، ميرزا حسن طرحچی، عبدااحميد صنعتکار، حاج سيد مهدی جواهر قلم، حاج سيد مهدی يزدی و محمد حسين فخرالواعظين مهدوی را ميتوان نام برد که از قديم تا به امروز در کار طراحی مشغول میباشند.سابقه قاليبافی در بيرجند:
بيرجند از شهرستانهای جنوب شرقی خراسان و دومين کانون مهم قاليبافی خراسان پس از مشهد ميباشد.
براساس مطالعات انجام شده میتوان سابقهای حداقل 200 ساله برای قالی بيرجند در نظر گرفت. درخش و مود قديمیترين و مشهورترين مناطق قاليبافی حومه بيرجند ميباشند.
درخش سومين کانون مهم بافندگی در خراسان است. از ديگر مراکز مهم قاليبافی در بيرجند: چاج آسيابان، مك ، موز خاص، کوشکک، دره عباس، دژنوک، سرچاه، فصلآباد، تكاب، نوفرست، میباشند.
طرحها و رنگهای مورد استفاده در قاليهای بيرجند:
انواع طرحهای ماهی درهم سبكهای لچك و ترنج و سرتاسری و طرح بته اميری و لچك ترنج سعدی . همچنين استفاده از يك ترنج بزرگ و گاهی نقوش پرندگان با نگارهای از بته در قالی های بافت درخش.عمده رنگهای به كار رفته در قالیهای بيرجندعبارتند از :لاکی سیر و روشن،كرم ،نخودی ، سرمه ای